Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS

1. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2014 - 2015 Đề tài: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU 1- Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm Trong đề tài này hoàn toàn vì một mục đích chung của mục tiêu dạy học mĩ thuật trường THCS là: Tùy từng địa phương, từng đối tượng học sinh ta có thể áp dụng các bước lên lớp, nội dung kiến thức, cách dạy cho phù hợp. Những yêu cầu của tiết dạy phân môn vẽ tranh cần đạt được là một tiết phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, học sinh không những cảm thụ để vẽ đẹp mà còn biết vận dụng vào thực tiễn cuộc sống giúp cho cuộc sống ngày thêm hồn nhiên trong mắt trẻ thơ. Dạy và học mĩ thuật ở trường THCS không nhằm đào tạo ra họa sĩ hay người làm nghệ thuật mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mĩ cho học sinh, chủ yếu cho học sinh tiếp xúc, làm quen và thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp, vận dụng cái đẹp vào trong cuộc sống hàng ngày cho bản thân, gia đình và xã hội. Để làm được điều này cần hiểu về cách nhìn, cách cảm nhận, cách lý giải sự vật hiện tượng của học sinh hay nói cách khác là “ ngôn ngữ tạo hình” trong bộ môn mĩ thuật mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này được tìm hiểu thông qua phân môn vẽ tranh. Việc tìm hiểu đặc trưng của ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS sẽ giúp cho giáo viên giảng dạy đánh giá một cách tích cực, đúng đắn, gây hứng thú cho cả người học và người dạy. Giúp người dạy tìm ra được phương pháp, cách thức giảng dạy phù hợp với từng đối tượng, lứa tuổi. Tuy nhiên dạy như thế nào? dạy thật tốt hay bình thường còn phụ thuộc vào Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
2. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– ý thức đạo đức nghề nghiệp của mỗi chúng ta đồng thời phụ thuộc vào năng lực chuyên môn của mỗi giáo viên. 2. Đóng góp của sáng kiến Giáo viên còn phải làm việc nhiều trong giờ dạy. Trong giờ dạy vẽ tranh giáo viên còn nói nhiều nhưng thị phạm ít, hướng dẫn ít nên học sinh không hiểu hoặc hiểu nhưng không sâu, không rõ ràng. Học sinh ít được hoạt động để tự tìm ra kiến thức mà đa số là các em thụ động trong việc trả lời câu hỏi, nghe, ghi chép v.v. Việc sử dụng phương tiện dạy học chưa hợp lí, chưa khoa học thậm chí rất ít sử dụng phương tiện dạy học. Tiết học trở nên nặng nề, căng thẳng. Không phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, học sinh trở nên thụ động làm theo sự hướng dẫn, gợi ý của thầy là chủ yếu. Giáo viên thì nói nhiều nhưng kiến thức đọng lại trong đầu học sinh lại chẳng là bao vì học sinh không được tự mình tìm ra tri thức chỉ thụ động nghe, ghi chép a. Đối tượng nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu là học sinh trường THCS Lãng Ngâm. Nghiên cứu trong 3 năm học: Năm học 2011-2012 ; 2012-2013 ; 2013- 2014. Nghiên cứu cách thiết kế, tổ chức các hoạt động trong giờ dạy phân môn vẽ tranh. b. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. Trong giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài này tôi chỉ đưa ra các cách cơ bản và đơn giản khi thực hiện thiết kế, thực hiện các hoạt động dạy và học trong phạm vi của các tiết ở phân môn vẽ tranh. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
3. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– c. Nhiệm vụ nghiên cứu. Nghiên cứu, xây dựng phương hướng thiết kế các hoạt động trong dạy phân môn vẽ tranh. Xây dựng cách thức tổ chức các hoạt động trong giờ dạy phân môn vẽ tranh. d. Phương pháp nghiên cứu. Nghiên cứu lý thuyết để tìm ra cơ sở lí luận. Khảo sát thực tế dạy học mĩ thuật ở trường THCS Lãng Ngâm. Phân tích, lí giải, đối chiếu và chứng minh. e. Thời gian nghiên cứu. Bắt đầu từ năm học 2014 khi tôi đạt giáo viên dạy giỏi cấp huyện vòng I và qua giảng dạy thực tế môn mĩ thuật khối 6,7,8,9, qua các đợt tập huấn dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh thì tôi bắt đầu nghiên cứu đề tài này. PHẦN THỨ HAI: NỘI DUNG CHƯƠNG I - CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA SÁNG KIẾN 1. Cơ sở lý luận của sáng kiến Đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội về kinh tế, chính trị, văn hóa, an ninh quốc phòng, những năm vừa qua Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến sự phát triển của giáo dục đặc biệt là chất lượng giáo dục. Cùng với nhu cầu phát triển ngày càng cao của con người về Đức dục, Trí dục, Thể dục thì Mĩ dục cũng không ngừng được phát triển và dần có vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi con người và nhất là thế hệ trẻ mà đối tượng nghiên cứu ở đây là học sinh THCS. Với bộ môn mĩ thuật hiện nay nói giêng, giáo viên giảng dạy mĩ thuật còn ít kinh nghiệm, ít có cơ hội thảo luận và nghiên cứu sâu vấn đề bởi thời lượng tiết còn ít mỗi trường chỉ có một giáo viên nếu trường nào nhiều thì có hai giáo viên nên việc trao đổi và thảo luận gặp nhiều khó khăn. Đồng thời đây cũng là bộ môn mới được đưa vào trong những năm Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
4. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– gần đây nhằm đáp ứng nhu cầu thị hiếu của con người, luôn luôn hướng tới cái đẹp, tìm kiếm và sáng tạo cái đẹp. Nhu cầu thị hiếu thẩm mĩ của con người ngày càng cao cùng với sự phát triển của kinh tế xã hội, cho nên việc nhìn nhận và thưởng thức cái đẹp của đại bộ phận nhân dân là vấn đề tất yếu khách quan, không chỉ là đối với người lớn mà tất cả các đối tượng, tầng lớp, lứa tuổi trong xã hội đều hướng tới cái đẹp. Giảng dạy mĩ thuật ở trường THCS cũng nhằm mục tiêu trên. Trong quá trình giảng dạy người giáo viên cần chú ý đặc điểm lứa tuổi học sinh, mỗi lứa tuổi sẽ có cách cảm nhận suy nghĩ và lí giải về cái đẹp khác nhau. Người lớn có cách cản nhận lôgic và khoa học tạo nên một cái đẹp hoàn thiện, còn trẻ em thì có cách cảm nhận ngây thơ, nhìn sự vật qua lăng kính màu hồng, không vướng bận những nguyên tắc, trăn trở mà chủ yếu tập chung tình cảm, sự yêu thích của mình vào bài vẽ. Cho nên bài vẽ của học sinh thường đem lại cho ta nhiều cảm xúc và tình cảm mới lạ. Nói là vậy nhưng mỗi lứa tuổi có một mức độ cảm nhận khác nhau. Là người giáo viên dạy mĩ thuật cần nắm bắt được đặc điểm này của học sinh để có phương pháp giảng dạy tốt nhất, phát huy được năng lực, sự đam mê của các em. Đây cũng là lí do tôi chọn để viết sáng kiến “ Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh ở trường THCS ”. Dạy mĩ thuật cũng như dạy các bộ môn khác đối tượng chủ yếu là học sinh, dạy cho học sinh theo những nội dung yêu cầu chương trình đã quy định. Nhưng dù dạy bất cứ cái gì thì cần phải tìm hiểu rõ đối tượng cần truyền đạt là ai, đối tượng nào, truyền đạt ở mức đội nào. Ở đây đối tượng tìm hiểu là học sinh THCS, mà cụ thể là học sinh THCS Lãng Ngâm. Lứa tuổi từ 11 đến 15 với những đặc điểm tính cách nhận thức riêng. Bộ môn mĩ thuật là môn học mà kiến thức của nó vừa cụ thể, rõ rang,vừa chung chung trừu tượng, khó thấy khó nhìn, là những kiến thức có ở xung quanh ta, lấy những sự vật hiện tượng quanh ta để biểu đạt. Điều đó đòi hỏi giáo viên ngoài việc nắm vững kiến thức Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
5. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– chuyên môn thì cần phải nắm vững kiến thức ở các bộ môn liên quan đến như: Lịch sử, Văn học, Âm nhạc trong đó cái cốt lõi cần phải nắm được là đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này là phạm vi phân môn vẽ tranh. Đặc trưng ngôn ngữ tạo hình của hội họa nói chung bao gồm nhiều yếu tố như tính không gian, tính tạo hình trực tiếp trong đó bao gồm: đường nét, hình khối, màu sắc và ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS cũng không nằm ngoài những yếu tố đó. 2. Cơ sở thực tiễn của sáng kiến 2.1 Thực tế của việc dạy phân môn vẽ tranh theo tinh thần đổi mới phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh. Cho đến nay, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học đã được triển khai một cách sâu rộng ở tất cả các bộ môn nhưng việc tổ chức cho học sinh học tập trong giờ dạy phân môn vẽ tranh, đặc biệt việc thiết kế và tổ chức các hoạt động trong giờ dạy phân môn vẽ tranh phát huy tính tích cực của học sinh còn nhiều vấn đề cần thay đổi, bàn bạc, rút kinh nghiệm. Qua dự giờ thăm lớp, qua sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn và qua sinh hoạt thực tập cụm tôi thấy đại đa số giáo viên ở các trường THCS khi thiết kế và tổ chức các hoạt động trong giờ dạy học mĩ thuật theo hướng đổi mới phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh có một số ưu và nhược điểm sau: a) Ưu điểm. Giáo viên đã tổ chức cho học sinh tự mình phát hiện chi tiết, hình ảnh. Giáo viên chú ý đưa ra những câu hỏi vấn đáp để học sinh suy nghĩ tìm ra đáp án mà đáp án là ý tưởng, là sự hồn nhiên của tuổi thơ. Học sinh đã được thảo luận nhóm, làm thực hành theo nhóm, đánh giá theo nhóm Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
6. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– Giáo viên có sử dụng một số phương tiện dạy học hiện đại như: Băng đĩa, máy chiếu đa năng b) Mặt hạn chế. Ở một số giờ, giáo viên chưa biết thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học theo hướng đổi mới phương pháp. Giáo viên vẫn quen kiểu dạy theo phương pháp cũ như: Thầy hỏi, trò trả lời; thầy nghe, nhận xét. Ở những giờ học đó giáo viên thì rất vất vả còn học sinh hoàn toàn thụ động. Ví dụ: Khi dạy tiết vẽ tranh giáo viên không sử dụng phiếu học tập để tổ chức cho học sinh thảo luận mà lần lượt hỏi học sinh: Các câu hỏi mang tính chiếu lệ theo nội dung trong sách giáo khoa. Ở một số giờ, giáo viên đã biết tổ chức cho học sinh hoạt động để phát hiện chi tiết hình ảnh nhưng còn một số vấn đề chưa hợp lý như: + Hoạt động này là hoạt động mất quá nhiều thời gian, lý do: * Giáo viên không hướng dẫn học sinh sưu tầm tìm hiểu đề tài trước. * Giáo viên chưa yêu cầu được các nhóm học sinh trưng bày kết quả. + Giáo viên vẫn phải nói nhiều, lý do: Sau khi học sinh báo cáo kết quả hoạt động của nhóm mình, giáo viên lại nhắc lại một lần nữa. Giáo viên: Nhận xét, rồi đưa ra đáp án. Sau đó giáo viên lại nói lại. Làm như vậy vừa mất thời gian mà giờ học có cảm giác "không thoáng". + Giáo viên không khai thác triệt để kết quả của hoạt động phát hiện chi tiết hình ảnh để tổ chức các hoạt động phân tích, lý giải, bình, liên hệ. Ví dụ: Khi dạy tiết vẽ tranh theo đề tài “Chú bộ đội-lớp 6” Giáo viên yêu cầu học sinh thảo luận nhóm theo câu hỏi: Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
7. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– Kể các binh chủng mà em biết? Quân phục của các binh chủng khác nhau.? Vũ khí tác chiến của các binh chủng? Nhưng sau đó giáo viên lại không biết sử dụng kết qủa của hoạt động ấy để hướng dẫn học sinh phân tích, lý giải cảm nhận vẻ đẹp của chú bộ đội trong mắt trẻ thơ, mà lại hỏi học sinh: Đề tài này có phong phú không? Các em có thích không ? Qua đề tài muốn nói với ta điều gì ? Làm như vậy hoạt động của thầy và trò không toát lên kiến thức trọng tâm của bài mà còn làm cho các em thiếu sự sáng tạo, và vận dụng sáng tạo. Ở một số giờ dạy, giáo viên chú ý tổ chức cho học sinh hoạt động phát hiện chi tiết hình ảnh; phân tích, lý giải mà không chú ý đến hoạt động bình của giáo viên, cảm nhận của học sinh. Ở một số giờ giáo viên sử dụng đồ dùng dạy học chưa hợp lý, chưa khoa học Do đó không phát huy được tính sáng tạo của học sinh. Ví dụ. Ở một số giờ giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận sôi nổi nhưng chưa hướng dẫn được cho học sinh "bóc tách ý đồ" mà đề tài cần đạt. 2.2/ Thực tế của việc dạy phân môn vẽ tranh theo hướng đổi mới phương pháp dạy học của bản thân. Trước kia khi dạy phân môn vẽ tranh trong chương trình mĩ thuật THCS tôi chưa thực sự chú ý thiết kế và tổ chức các hoạt động cho học sinh. Tôi thường chú ý đặt câu hỏi để học sinh trả lời. Những kiến thức phần phân tích, lý giải, bình, khái quát, tôi có hỏi học sinh nhưng hầu như các em làm việc rất ít, giáo viên còn phải nói rất nhiều. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
8. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– Trước kia, tôi thường bị mất nhiều thời gian vào đơn vị kiến thức phát hiện Phần bình tranh trong SGK, liên hệ không thực hiện được một cách kỹ lưỡng do hết thời gian, thậm trí có nguy cơ thiếu thời gian cho học sinh thực hành. Sau khi tích cực dự giờ thăm lớp, trao đổi rút kinh nghiệm, nghiên cứu tài liệu, qua thực tế giảng dạy, tôi đã sáng rõ hơn về vấn đề thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy và học trong giờ dạy phân môn vẽ tranh theo phương pháp đổi mới, để phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh ở chỗ: + Ở một số bài vẽ, nếu có thể giáo viên nên thiết kế và tổ chức cho học sinh được làm việc ngay từ hoạt động khởi động vào bài. + Ở hoạt động tìm hiểu chung giáo viên nên thiết nội dung các hoạt động phù hợp để học sinh vừa được làm việc nhiều lại vừa mất ít thời gian của giờ học. CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ MÀ SÁNG KIẾN ĐỀ CẬP ĐẾN 1. Thực trạng tâm lý người học: HS rất hào hứng khi đến các tiết vẽ tranh vì giờ học đó học sinh thấy thư giãn thoải mái, nhất là nếu hoạt động vẽ ngoài trời hoặc theo nhóm. Tuy nhiên nếu không có sự nhiệt tình, khơi gợi cảm xúc cho các em hay hướng các em vẽ có bố cục đẹp thì có lẽ ý tưởng cảm xúc của các em chỉ mơ hồ trên nét vẽ nghệch ngoạc, lúc này không còn là sáng tạo thoải mái mà là hình thức tra tấn đối với HS không có năng khiếu. Trong thực tế khi HS lớp 6 mới học mĩ thuật nhất là bài vẽ đề tài học tập đầu tiên chưa quen với các bước vẽ (tôi đã hỏi 1 học sinh) em vẽ gì đây? học sinh trả lời em muốn vẽ nhưng chưa biết phải bắt đầu từ đâu. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
9. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– 2. Khả năng sáng tạo của học sinh trong vẽ tranh: Khả năng sáng tạo của học sinh có lẽ chúng ta ai cũng phải thừa nhận, đó là sự sáng tạo giàu cảm xúc nhất, hồn nhiên nhất. Có những tác phẩm lứa tuổi hồn nhiên các em vẽ ta không thể hình dung được một trái tim bé nhỏ lại có thể nói lên một điều vĩ đại, một ước mơ, một hoài bão lớn lao và cũng có thể là những điều giản dị nhất - Nhất là các tiết vẽ tranh đề tài tự chọn hoặc đề tài ước mơ. 3. Nhận thức vẻ đẹp của tác phẩm khi vẽ tranh: HS nhìn thế giới dưới con mắt trẻ thơ vì vậy khi các em cảm nhận tác phẩm mĩ thuật của mình hay của bạn đều rất thật và đem cái thật đó áp dụng vào cuộc sống. Ví dụ: như vẽ tranh về đề tài học tập học sinh vẽ lại khung cảnh của lớp học mình, khi nhận xét giáo viên cho các em tự trình bày nội dung ý tưởng, có học sinh vẽ bài của mình và luôn muốn trên bàn thầy cô giáo lúc nào cũng có 1 lọ hoa tươi, tươi như nụ cười trên mặt thầy cô giáo - một sự liên tưởng, một nhận thức thật sự hồn nhiên! Sự kết hợp giữa học môn mĩ thuật với cuộc sống rất quan trọng vì nó có một mục tiêu cụ thể đó là mang lại một con người của cái đẹp. CHƯƠNG III: NHỮNG GIẢI QUYẾT BIỆN PHÁP MANG TÍNH KHẢ THI 1. Biện pháp giúp học sinh học tốt và nâng cao chất lượng bài vẽ ở phân môn vẽ tranh. * Khâu chuẩn bị Trước khi dạy một bài vẽ tranh đề tài thì khâu chuẩn bị là rất quan trọng, nhất là đồ dùng dạy học. Về phía giáo viên ngoài việc chuẩn bị giáo án, phương pháp dạy học thì một điều không thể thiếu đó là đồ dùng trực quan (tranh , ảnh minh hoạ) vì ở lứa tuổi trẻ em thì tranh ảnh Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
10. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– nó có tác dụng rất mạnh đến thị giác và trí nhớ của các em, do vậy cần phải có đồ dùng trực quan phong phú và phải biết sử dụng đúng lúc. Về phía học sinh cũng phải có sự chuẩn bị đầy đủ, sách vở giấy vẽ, màu chì tẩy, những đồ dùng học tập cần thiết, ngoài ra phải tìm hiểu và quan sát tham khảo những đề tài mà mình sẽ thể hiện trước khi làm bài. Khi soạn giáo án cần soạn kỹ, biết chắt lọc những lời thoại, câu hỏi chính và câu hỏi gợi mở phải rõ rang, dễ hiểu nhằm tạo hứng thú và sôi nổi trong từng đối tượng học sinh. Nên tránh những câu hỏi dài, khó hiểu và những câu hỏi lửng . + Đối với học sinh yếu kém cần gợi mở cụ thể hơn giúp các em nhận ra chỗ chưa đúng, chưa đẹp để bài vẽ đẹp hơn .Ví dụ: Bố cục có lỏng lẻo quá không, hay màu sắc có lộn xộn quá không ? vv + Đối với học sinh khá, trung bình thì có thể gợi mở để các em tự tìm ra, tự điều chỉnh hay sửa chữa. Ví dụ: Chỗ này, màu này như thế nào ? Làm sao cho bài vẽ đẹp hơn ? +Với học sinh giỏi thì yêu cầu cao hơn. Ví dụ: Thử tìm xem bài vẽ có chổ nào chưa hợp lý? Có thể vẽ khác được không? Để phục vụ cho quá trình lên lớp tốt, thì giáo viên cần phải có thời gian và quá trình nghiên cứu giáo án kĩ càng, phải nắm vững tiến trình bài dạy, Để vừa đảm bảo tiến trình bài dạy vừa giúp học sinh tiếp thu bài một cách có hiệu quả nhất, và điều cốt yếu nhất là phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của từng em, đồng thời phải tạo được bầu không khí vui vẻ, thoải mái trong khi các em làm bài . Giáo viên phải phân tích kĩ các bước tiến hành một bài vẽ tranh đề tài phải thực hiện theo những bước nào? Những bước đó là gì? và kết hợp đồ dùng minh hoạ để học sinh dễ nhớ dễ nắm bắt, cho học sinh tham khảo tranh của học sinh lớp trước và của các hoạ sĩ về nội dung,bố Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
11. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– cục, màu sắc. Tuỳ vào số lượng bài mà những bài sau có thể giảm thời l- ượng lý thuyết và tăng dành thời gian thực hành, hướng các em đi vào trình tự các bước vẽ tranh. Vận dụng triệt để lợi thế khoa học công nghệ thông tin, sẽ đem lại hiệu quả cao trong công tác giảng dạy. Cho nên là người giáo viên nói chung, giáo viên mỹ thuật nói riêng cần phải nhanh chóng tiếp cận nắm bắt những lợi thế mà khoa học đem lại, tạo hứng thú và sự đổi mới trong cách giảng dạy. *. Phần lên lớp. Giáo viên phải linh hoạt trong thời gian lên lớp, phải đảm bảo quy trình thời gian, phân chia lớp hợp lý, giúp các em nhận thức và hiểu đ- ược bài học ngay tại lớp, giúp các em vẽ được một bài vẽ tranh theo ý thích đúng qui trình thực hiện các bước vẽ. + Hướng dẫn học sinh khai thác nội dung: Qua hình minh hoạ, giáo viên gợi ý giúp các em hiểu sâu hơn, rõ hơn về các chủ đề trong đề tài, tìm ra được cách thể hiện (cách vẽ ) khác nhau, tìm ra những ý tưởng hay, dí dỏm cho bài vẽ của mình. + Hướng dẫn học sinh cách vẽ : Nên giới thiệu qua đồ dùng minh hoạ và kết hợp trực tiếp minh hoạ bảng để học sinh nhận thức rõ ràng hơn trình tự các bước. Nếu như giới thiệu nội dung rồi mới chỉ vào tranh, e rằng học sinh không chú ý, không nhận ra được cách tiến hành (đâu là mảng, đâu là hình trong mảng ). Hoặc chỉ giới thiệu bằng lí thuyết sáo rỗng thì học sinh không hiểu. Tìm bố cục, phác mảng chính phụ sao cho hợp lý, cân đối với tờ giấy, rõ trọng tâm, rõ nội dung thể hiện được chủ đề. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
12. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– Vẽ hình, vẽ màu phải rõ đặc điểm của đối tượng không vẽ chung chung. Vẽ màu thì không vẽ hình quá chi tiết cụ thể sẽ rất khó để thể hiện, màu có thể vẽ như thực hoặc theo cảm hứng, song cần chú ý: T- ương quan giữa các màu, không vẽ độc lập từng màu, chú ý đến độ đậm nhạt của các màu, gam màu để thể hiện được tính chất bài vẽ. + Hướng dẫn học sinh làm bài: Giáo viên cố gắng làm việc với nhiều học sinh và bao quát tổng thể lớp giúp các em tìm cách thể hiện ý tưởng của bản thân, bố cục mảng, vẽ hình, tìm màu. Dùng phương pháp gợi mở trong khi hướng dẫn học sinh vẽ tranh sẽ đạt hiệu quả hơn cả. Bên cạnh đó phương pháp giảng dạy phù hợp ở phần thực hành cũng rất quan trọng. Cần xác định được nội dung kiến thức trọng tâm và yêu cầu hợp lý với đối tượng học sinh. Luôn tạo được bầu không khí thoải mái, nhẹ nhàng, vui vẻ trong từng tiết dạy theo đặc điểm riêng của từng phân môn. Phải dự kiến được các tình huống sư phạm có thể xảy ra và xử lý linh hoạt đem lại hiệu quả giáo dục cao. Ngoài ra cần phải cho học sinh thấy được tầm quan trọng của việc nắm vững kiến thức lý thuyết, vận dụng kiến thức vào bài vẽ một cách linh hoạt không máy móc để làm cho bài vẽ sống động hơn có hồn hơn, và tiến tới việc nắm bắt cách thức sáng tạo một bức tranh riêng đi sâu vào chuyên ngành mình lựa chọn. 2.- Thiết kế giáo án minh hoạ “Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh bộ môn mĩ thuật ở trường THCS”( Lớp 6) Tiết 27- bài 25: vẽ tranh ĐỀ TÀI MẸ CỦA EM I. Môc tiªu: 1) KiÕn thøc:Gióp häc sinh hiÓu thªm vÒ c«ng viÖc hµng ngµy cña mÑ. 2) KÜ n¨ng: Häc sinh vÏ ®­îc tranh vÒ mÑ b»ng kh¶ n¨ng vµ c¶m xóc cña m×nh. 3) Th¸i ®é: Häc sinh thªm yªu th­¬ng, quý träng cha mÑ. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
13. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– II. ChuÈn bÞ: 1) §å dïng: + Gi¸o viªn: - S­u tÇm tranh cña ho¹ sÜ vµ thiÕu nhi. - Bµi vÏ cña häc sinh. - Máy chiếu. + Häc sinh: - Sưu tầm tranh ảnh đề tài về mẹ. - GiÊy vÏ, bót ch×, mµu. 2) Ph­¬ng ph¸p: - Trùc quan. - Gîi më, - VÊn ®¸p. - LuyÖn tËp. III. TiÕn hµnh d¹y - häc: 1) Ổn định tổ chức lớp. 1 p’ 2) Kiểm tra bài cũ: 2 p’ - Nêu đặc điểm của kiểu chữ in hoa nét thanh nét đậm ? - Nêu nguyên tắc kẻ chữ in hoa nét thanh nét đậm ? 3) Bài mới: Giới thiệu vào bài. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn TG Ho¹t ®éng cña häc sinh + Ho¹t ®éng 1: H­íng dÉn t×m I/ Tìm và chọn nội dung đề tài. vµ chän ®Ò tµi: 6 p’ 1/ Mẹ với gia đình. - Hình ảnh người mẹ thường - Ru con ngủ, tắm cho con, nấu được gắn với công việc gì ? cơm. Ăm cơm cùng gia đình, mẹ GV trình chiếu hình ảnh để HS đi cấy, dọn dẹp nhà cửa , mẹ quan sát theo dõi. khâu vá áo - Những bức tranh trên vẽ về nội dung công việc gì ? 2/ Mẹ với nơi làm việc. GV trình chiếu hình ảnh. - Mẹ khâu nón, mẹ dạy học, mẹ may vá, mẹ là bác sĩ - Ngày nghỉ gia đình chúng ta 3/ Mẹ và ngày nghỉ của gia đình. thường đi đâu ? - Đi thăm ông bà, đi dã ngoại, đi nghỉ mát, đi chùa Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
14. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– GV cho HS quan sát tranh . - Em hãy cho biết nội dung, bố cục, màu sắc như thế nào ? - ND: vẽ về mẹ. - Bố cục: chặt chẽ, cân đối. - Màu sắc:tươi sang, hợp lí, hài + Ho¹t ®éng 2: H­íng dÉn vÏ: hòa. - Nªu c¸c b­íc vÏ? 6 p’ II/ Cách vẽ tranh. - B1: Chọn chủ đề. -B2: Phác bố cục, sắp xếp mảng chính, mảng phụ. - B3: Vẽ hình vào mảng cho phù - Nhắc lại các bước vẽ ? hợp. GV cho học sinh tham khảo - B4: Hoàn chỉnh và vẽ màu. một số bài của HS năm trước. + Hoạt động 3: Hướng dẫn học - Học sinh nhắc lại sinh thực hành: - Nếu vẽ về mẹ thì em sẽ vẽ 25 p’ như thế nào ? III/ Thực hành. - HS trả lời theo ý cá nhân của mình. Vẽ một bức tranh đề tài về mẹ, vẽ trên khổ giấy A4, màu sắc tự chọn. 4) Đánh giá kết quả học tập: - GV nhận xét, đánh giá về: chủ đề, bố cục, hình ảnh về mẹ. - Động viên những học sinh đã hoàn thành bài vẽ của mình. - Nhắc học sinh về hoàn thành nốt bài vẽ. 5) Dặn dò: - Về hoàn thành nốt bài vẽ. - Xem trước bài mới:vẽ theo mẫu: mẫu có 2 đồ vật( Tiết 1). Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
15. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– CHƯƠNG IV: KIỂM CHỨNG CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TRIỂN KHAI CỦA SÁNG KIẾN 1. Đối với giáo viên: Là một giáo viên mĩ thuật trực tiếp giảng dạy tôi luôn băn khoăn và cố gắng học hỏi vấn đề vận dụng việc đổi mới phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy phân môn vẽ tranh. Làm thế nào qua một tiết học mà giáo viên vừa tổ chức cho học sinh biết được mục đích của đề tài, vừa vẽ được một tác phẩm mang đúng nghĩa là giáo dục thẩm mĩ cho học sinh, mở rộng vốn sống, vốn kinh nghiệm cho học sinh. Làm thế nào để học sinh phát huy được tính tích cực của mình mà vẫn đảm bảo tính đặc trưng của bộ môn: “Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh của bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” theo hướng đổi mới phương pháp thì làm thế nào? Đó là vấn đề tôi quan tâm và là lí do tôi chọn đề tài này. 2. Đối với học sinh: - Ngay từ đầu năm học tôi quy định tất cả các em học sinh phải có sự chuẩn bị đầy đủ, sách vở giấy vẽ, màu chì tẩy, những đồ dùng học tập cần thiết, ngoài ra phải tìm hiểu và quan sát tham khảo những đề tài mà mình sẽ thể hiện trước khi làm bài. + Đối với học sinh yếu kém cần gợi mở cụ thể hơn giúp các em nhận ra chỗ chưa đúng, chưa đẹp để bài vẽ đẹp hơn + Đối với học sinh khá, trung bình thì có thể gợi mở để các em tự tìm ra, tự điều chỉnh hay sửa chữa. +Với học sinh giỏi thì yêu cầu cao hơn. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
16. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– PHẦN III – KẾT LUẬN VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ 1. Những vấn đề quan trọng nhất được đề cập đến của SK Với việc sử dụng phương pháp mới trong dạy học mĩ thuật tôi thấy có những kết quả để so sánh như sau: Dạy học theo phương Dạy học theo phương pháp pháp cũ mới - Số học sinh được làm việc - Số học sinh được làm việc nhiều (thảo luận nhóm, làm (suy nghĩ, trình bày ý kiến Số lượng việc cá nhân) của mình) ít. học sinh - Mọi đối tượng học sinh đều - Chỉ vài học sinh khá giỏi được được làm việc, từ học sinh được trả lời, học sinh trung hoạt động khá, giỏi đến học sinh trung bình yếu không được làm bình, yếu. việc mà chỉ nghe, ghi chép. Không - Trầm. - Không khí lớp học sôi nổi, khí lớp - Giờ học nặng nề. vui tươi. học - Giờ học nhẹ nhàng. Rèn kỹ - ít có điều kiện rèn kỹ năng - Rèn luyện kỹ nói trước tập năng nói nói trước tập thể cho học thể cho nhiều học sinh. cho học sinh. - Học sinh bạo dạn khi nói sinh - Học sinh trung bình, yếu trước tập thể. thường ngại, thậm chí sợ phải nói trước tập thể. Rèn kỹ - Học sinh thụ động trong - Học sinh hiểu vấn đề và vận năng diễn diễn đạt vì trong giờ các em dụng kiến thức để làm bài đạt đạt cho chỉ nghe, trả lời, ghi chép. kết quả. Do đó các em sẽ hiểu học sinh bài sâu, nhớ bài lâu. Rèn kỹ - Học sinh hầu như không - Học sinh được hoạt động cả năng cảm được rèn kỹ năng cảm thụ ở đơn vị kiến thức cảm nhận, Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
17. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– thụ mĩ tác phẩm nghệ thuật. bình, liên hệ. Do đó các em thuật cho được rèn kỹ năng cảm thụ tác học sinh phẩm mĩ thuật. Không một thành công nào mà không trải nghiệm thực tế. Đối với người thầy giáo cũng vậy, hiệu quả công việc của người thầy được đánh giá từ chất lượng học, tiếp thu kiến thức của HS trong giờ học. Việc sử dụng kinh nghiệm giảng dạy nhằm khơi gợi cảm xúc trong các tiết vẽ tranh cũng là thành quả của quá trình lao động nghiêm túc của người thầy giáo. Qua thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào giảng dạy tôi đã thu được một số kết quả như sau: * Về phía học sinh. Các em có nhiều tác phẩm được đánh giá đạt ở mức độ cao (điểm giỏi) những em học sinh học yếu ở các môn học khác nhưng ở bộ môn mĩ thuật vẫn đạt được trung bình, khá. Các em mạnh dạn trong trao đổi bài với bạn nhất là trao đổi các bước vẽ để xây dựng bố cục cho bài vẽ của mình. Các em biết vận dụng vẽ tranh vào các bộ môn khác. Cụ thể: Tổng số HS được khảo sát Đạt Chưa đạt 321 321 0 Trong đó đạt ở mức độ cao (Giỏi) chiếm khoảng 50 % tổng số học sinh. * Về phía giáo viên. Mỗi giờ dạy là một lần rút kinh nghiệm cho việc khai thác nội dung kiến thức thông qua hệ thống câu hỏi. Nắm bắt tâm tư, suy nghĩ của HS qua mỗi bài thực hành. Gần gũi HS để hiểu cảm xúc, ước mơ thầm kín của từng lứa tuổi qua bố cục, đường nét, hình mảng, màu sắc của bài vẽ. Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm
18. Sáng kiến kinh nghiệm: “Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong các tiết dạy phân môn vẽ tranh, bộ môn mĩ thuật ở trường THCS” –––––––––––––––––––––––––––––––––– 2. Hiệu quả thiết thực của sáng kiến Khi áp dụng sáng kiến này vào giảng dạy tôi thấy rằng: Sáng kiến có tính khả thi,thực tế, áp dụng phù hợp với học sinh khi học bộ môn mĩ thuật. Mỗi kinh nghiệm là một phần bồi đắp cho các em tư tưởng, tình cảm để các em gửi vào trong tác phẩm của mình tình yêu cuộc sống, yêu cái đẹp, lòng tự hào dân tộc sau mỗi bài vẽ. Có thể nói, với việc thiết kế và tổ chức cho học sinh hoạt động theo hướng đổi mới phương pháp, tôi thấy học sinh thực sự phát huy tính tích cực, sáng tạo của mình. Để trở thành người giáo viên tốt dưới mái trường xã hội chủ nghĩa, trước hết mỗi chúng ta phải không ngừng trau dồi kiến thức, tìm tòi học hỏi, đồng thời bổ sung tinh thần yêu nghề, mến trẻ thể hiện sự nhiệt huyết của bản thân với ngành nghề mình đã chọn. Mỹ thuật, loại hình nghệ thuật tạo ra cái đẹp, vì vậy dạy mỹ thuật nói chung và phân môn vẽ tranh nói riêng cần phải làm cho học sinh phấn khởi mong muốn vẽ đẹp, thể hiện cảm xúc của mình thông qua bài vẽ. Phân môn vẽ tranh hoạt động thực hành là chủ yếu vì vậy cần ở học sinh sự siêng năng, thích thú, luyện tập vẽ nhiều để trở thành kĩ năng trong phân môn vẽ tranh. Trong khi dạy học sinh làm bài , giáo viên cần bao quát lớp để theo dõi giúp đỡ, gợi ý , điều chỉnh, bổ sung những gì cần thiết cho các em. Qua quá trình công tác, trực tiếp đứng lớp tham gia giảng dạy, bản thân tôi cũng đã rút ra được một số kinh nghiệm bổ sung vào vốn kiến thức hiện có, để ngày càng hoàn thiện bản thân hơn trong công việc mà mình đã lựa chọn đó là: Mỗi giáo viên đứng lớp không chỉ truyền đạt kiến thức đầy đủ cho học sinh mà phải gần gũi với học sinh, nắm bắt đư- ợc tâm tư tình cảm của học sinh, biết được từng đối tượng học sinh để có cách xử lý phù hợp với từng trường hợp xảy ra. Luôn trăn trở với công tác giảng dạy của mình làm thế nào để tiết dạy có hiệu quả nhất, vì Tác giả: Nguyễn Văn Liêm – Trường THCS Lãng Ngâm