Bài giảng Ngữ văn 6 - Tuần 22, Tiết 102: Văn bản: Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới (Vũ Khoan)

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 6 - Tuần 22, Tiết 102: Văn bản: Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới (Vũ Khoan)

1. Ngày soạn : 18/1/2018 Tuần 22 - Tiết 102 Văn bản Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới (Vũ Khoan) C. Tổ chức các HĐ dạy và học : Hoạt động 1 : Khởi động + Ổn định tổ chức + Khởi động vào bài : Cho HS đóng vai : Các HS khác theo dõi và nhận xét + Giới thiệu bài : Các em vừa theo dõi tiểu phẩm của hai bạn, một bạn do chăm chỉ, chịu khó học bài, tuân thủ nghiêm ngặt các bước làm bài nên kết quả cao. Còn bạn kia chỉ vì không học kĩ bài, còn làm tắt, bỏ qua các bước làm bài nên bài kiểm tra cho kết quả thấp. Rõ ràng, không chỉ trong học tập mà trong cuộc sống, trong công việc, mỗi người (đặc biệt là thế hệ trẻ) đều có những ưu điểm (điểm mạnh) cần phát huy và những điểm yếu cần khắc phục. Trong thời đại kinh tế toàn cầu đang phát triển như vũ bão ngày nay, tuổi trẻ VN chúng ta đã, đang và sẽ chuẩn bị những gì cho hành trang vào đời của mình ? Liệu đất nước ta có thể bước tới đài vinh quang sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ từng mong mỏi từ ngày độc lập hay không ? Đó là trăn trở của nhiều người và cũng là những trăn trở của nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan trong bài Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới viết nhân dịp đầu năm 2001 mà cô và các em cùng tìm hiểu trong bài hôm nay. Hoạt động 2 : Hình thành kiến thức * Nội dung dạy học cụ thể : - GV ghi đầu bài lên bảng I. Đọc và tìm hiểu chung : 1. Tác giả : ?- Dựa vào thông tin SGK, em Chiếu hãy nêu vài nét cơ bản về tác giả - Quê ở làng Mộ Trạch (làng có >100 tiến sĩ), xã Vũ Khoan ? Vĩnh Hồng, huyện Bình Giang - Hải Dương - HS trả lời, GV bổ sung, chuẩn - Là chính trị gia nổi tiếng, từng giữ nhiều trọng KT trách trong thời kì đổi mới đất nước. 2. Văn bản “Chuẩn bị hành trang vào TK mới”: a) Đọc và tìm hiểu chú thích : - GV hướng dẫn cách đọc : Giọng mạch lạc rõ ràng, tình cảm, phấn chấn, nhấn mạnh vào đoạn phân tích những điểm mạnh, điểm yếu của con người VN. - GV đọc 1 đoạn - Gọi HS đọc - Lưu ý HS các chú thích trong 1
2. SGK b) Tìm hiểu chung : * Xuất xứ : ?- Em hãy nêu xuất xứ của bài viết ? - Đăng trên tạp chí "Tia sáng" (2001) in trong tập Một góc nhìn của tri thức. * Kiểu văn bản : ?- Bài viết thuộc kiểu VB gì ? - Nghị luận xã hội * Phương thức biểu đạt : ?- TG đã dùng phương thức biểu đạt chính nào trong VB ? - Lập luận giải thích * Bố cục : ?- Em hãy xác định bố cục VB từ gợi ý sau (GV chiếu giới hạn những phần chính, yêu cầu HS tìm nội dung ứng với mỗi phần - GV chuẩn KT – xác định bố cục 3 phần của VB) GV : Bố cục của VB được phân chia một cách rõ ràng. Trong bố cục này, TG đã nêu và giải quyết vấn đề cũng như kết thúc ra sao ? Chúng ta cùng chuyển sang phần II. II. Phân tích : 1. Nêu vấn đề : - HĐ tập thể : ?- Theo dõi phần đầu VB (sau - Viết vào thời điểm tết cổ truyền của DT (năm phần chữ in nghiêng), cho biết Tân Tị 2001) bài văn NL được viết vào thời điểm nào của DT và lịch sử? GV : Thời điểm đó có ý nghĩa vô cùng quan trọng vì : - Nước ta và cả TG bước vào thế kỉ mới (TK 21); thiên niên kỉ mới (thứ 3) - Mùa xuân là thời điểm đầy niềm tin và hi vọng về sự nghiệp và hp của mỗi người và DT. - Thế kỉ mới và thiên niên kỉ mới vừa hứa hẹn vừa thử thách 2
3. đối với con người trên hành tinh của chúng ta để tạo nên nhiều kì tích mới. Chiếu ?- Trong thời điểm quan trọng - Lớp trẻ VN cần nhận ra những điểm mạnh, ấy, luận điểm chính được TG điểm yếu của con người VN để rèn những thói nêu ra khi viết bài NL này là quen tốt khi bước vào nền kinh tế mới gì? ?- Từ LĐ trên, em hãy xác định Chiếu đối tượng, nội dung, mục đích - Đối tượng : Lớp trẻ VN tác động ? - Nội dung : Nhận ra cái mạnh, cái yếu của người VN - Mục đích : Rèn những thói quen tốt để bước vào nền kinh tế mới ?- Theo em, trọng tâm của luận điểm là gì ? - Nhận ra cái mạnh, cái yếu của con người Việt Nam. ?- Vậy, em có nhận xét về cách đặt vấn đề của TG ? Chiếu - Trực tiếp, ngắn gọn, rõ ràng. GV : Cách đặt vấn đề một cách trực tiếp, rõ ràng cho thấy vấn đề quan tâm của TG rất cần thiết. Vì đây là vấn đề thời sự cấp bách để chúng ta hội nhập với nền kinh tế thế giới, đưa nền KT nước ta tiến lên hiện đại và bền vững. Từ đó cho thấy TG là người có tầm nhìn xa trông rộng, lo lắng cho tiền đồ của đất nước. Và ông đã giải quyết vấn đề đặt ra đó như thế nào? Chúng ta chuyển sang mục 2. 2. Giải quyết vấn đề : GV : Như chúng ta đã tìm hiểu trong phần đặt vấn đề, bài NL ra đời vào thời điểm lịch sử của dân tộc và thế giới. Vậy bối cảnh của thế giới và Việt Nam trong thế kỉ mới được TG nhìn nhận như thế nào ? chúng ta đi vào mục a. 3
4. a) Bối cảnh thế kỉ mới : Hoạt động cá nhân Chiếu - Nêu yêu cầu : Em hãy đọc * Thế giới : thông tin SGK rồi lựa chọn - Sự phát triển của KH và công nghệ; những chi tiết thể hiện bối cảnh - Sự giao thoa và hội nhập giữa các nền kinh tế. thế giới và bối cảnh VN. (Lấy ví dụ : - GV chiếu các chi tiết được sắp * Việt Nam : xếp lộn xộn, yêu cầu HS chọn - Cùng 1 lúc giải quyết 3 nhiệm vụ: và sắp xếp cho phù hợp (HS lựa 1. Thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu của chọn, GV viết trên bảng) kinh tế nông nghiệp - GV chuẩn KT (như bên), nhận 2. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá. xét kết quả của HS. 3. Tiếp cận ngay với nền kinh tế tri thức (chiếu một số hình ảnh minh họa) * Nhận xét : HĐ tập thể : ?- Em hãy chú ý cấu tạo các Chiếu đoạn văn, các cụm từ được gạch chân và nhận xét về cách lập - Sử dụng những đoạn văn ngắn với nhiều thuật luận của TG ? Tác dụng của nó? ngữ kinh tế, chính trị diễn đạt những thông tin kinh tế nhanh, gọn, dễ hiểu GV : Mục đích của TG khi nhắc tới bối cảnh thế giới và đất nước như trên là để nhấn mạnh : Bước vào thế kỉ mới, mỗi người trong chúng ta cũng như toàn nhân loại cần khẩn trương chuẩn bị hành trang trước yêu cầu đổi mới. Và trong những hành trang Chiếu ấy, hành trang nào là quan trọng - Sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất ? nhất. ?- Vì sao như vậy ? - Vì lao động của con người luôn là động lực của mọi nền kinh tế. Muốn có nền kinh tế phát triển cao và bền vững cần trước hết đến yếu tố con người. ?- Mục đích của TG khi nêu những điều trên là gì ? - Dẫn dắt tới vấn đề cần bàn luận : những điểm mạnh, yếu của con người VN GV : Với cách diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu, TG đã dẫn dắt một cách khéo léo để chuyển sang bàn luận về vấn đề chính, cơ 4
5. bản, đó là những điểm mạnh, điểm yếu của con người VN trong bối cảnh chung và riêng. Đó là những điểm mạnh, điểm yếu nào ? Chúng ta chuyển sang mục b. b) Những điểm mạnh và điểm yếu của con người VN. - HS theo dõi đoạn tiếp theo GV : Trong bản thân mỗi con người VN đều có điểm mạnh cũng như điểm yếu. TG đã chỉ ra cụ thể một số điểm mạnh và điểm yếu với những cơ hội và thách thức khi bước vào thế kỉ mới. Chúng ta cùng đi tìm hiểu. HĐ nhóm : Dùng KT mảnh ghép thảo luận (1) Vòng 1 : Nhóm chuyên sâu Chiếu - Chia 4 nhóm Điểm mạnh Điểm yếu - Yêu cầu : mỗi nhóm tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu của - Thông minh, nhạy - Thiếu kiến thức cơ con người VN trong mỗi đoạn bén với cái mới bản; văn cụ thể. - Khả năng thực hành - GV giới hạn cụ thể mỗi đoạn còn hạn chế. văn của mỗi nhóm : Nêu những - Cần cù, sáng tạo trong - Thiếu đức tỉnh tỉ mỉ điểm mạnh, yếu của con người làm ăn, công việc. và kỉ luật lao động; VN : - Thiếu coi trọng quy + N1 : trong việc học tập, tích trình công nghệ lũy tri thức. - Đoàn kết, đùm bọc, - Đố kị trong làm ăn, + N2 : trong làm ăn, trong công thương yêu, giúp đỡ lẫn trong cuộc sống. việc nhau. + N3,4 : trong tính cách, thói - Thích ứng nhanh - Kì thị kinh doanh, quen (2 đoạn) - Sùng ngoại hoặc bài - Thời gian : 3 phút ngoại quá mức (2) Vòng 2 : Nhóm mảnh ghép - Khôn vặt + Bước 1 (3 phút) : Các thành - Thiếu chữ tín viên chia sẻ để hoàn chỉnh phiếu => => Tác hại : HT ở vòng 1 - Rất thuận lợi, hữu - Cản trở sự phát + Bước 2 (2 phút) : Nhiệm vụ ích trong nền kinh tế triển kinh tế mới : mới - Gây khó khăn ?- Theo em, những điểm mạnh, trong quá trình kinh điểm yếu của người VN sẽ đem doanh, hội nhập 5
6. lại những cơ hội và thách thức gì trong tiến trình kinh doanh và hội nhập ? - Hết giờ, thu phiếu HT của 2 – 3 HS hoặc gọi 2- 3 HS trình bày kết quả - GV nhận xét, chuẩn KT – chiếu lần lượt từng sile để hoàn chỉnh bảng (như bên) - HĐ tập thể : ?- Quan sát bảng trên và cho biết TG đã nghiêng về phân tích điểm mạnh hay điểm yếu của - Nghiêng về phân tích điểm yếu con người VN ? ?- Dựa vào thông tin SGK và sự Chiếu Nguyên nhân : Do nhận thức, hiểu biết của bản thân, em hãy tư duy, cách làm việc chịu ảnh nêu những nguyên nhân và đễ hưởng nặng nề của tác phong xuất cách khắc phục điểm yếu Điểm yếu của “nông nghiệp” của con người VN. người VN Cách khắc phục : Phải thay đổi nhận thức, tư duy, hướng đến tác phong “công nghiệp” * Nhận xét : ?- Tóm lại, qua phần giải quyết vấn đề, em có nhận xét gì về NT Chiếu lập luận, mục đích NL và thái + NT lập luận : độ NL của TG trong việc phân - Sử dụng thành ngữ, tục ngữ dân gian dễ nhớ, dễ tích những điểm mạnh và điểm hiểu. yếu của con người VN ? - Lời lẽ phân tích rất cụ thể, tỉ mỉ với những dẫn chứng sinh động. - Trình bày đan xen điểm mạnh với điểm yếu. + Mục đích NL : - Chỉ ra điểm mạnh để chúng ta tự hào và phát huy. - Chỉ ra những điểm yếu để trăn trở, suy nghĩ và tìm cách khắc phục. + Thái độ NL : - Tôn trọng sự thực, nhìn nhận vấn đề khách quan, toàn diện. GV : Sau khi phân tích cụ thể những điểm mạnh và điểm yếu 6
7. của con người VN, đặc biệt nhấn mạnh vào những điểm yếu với thái độ khách quan, tôn trọng sự thực, TG đã rút ra kết luận như thế nào về việc chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới ? Chúng ta chuyển sang phần 3. 3. Kết thúc vấn đề : - HS theo dõi phần kết VB * Yêu cầu đối với hành trang của người VN: ?- Trong phần kết thúc vấn đề, Chiếu tác giả đã nêu những y/c nào đối - Lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt với hành trang của con người bỏ những điểm yếu. VN khi bước vào thế kỉ mới ? - Rèn những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất. GV: Tác giả cho rằng : khâu đầu tiên, có ý nghĩa ý quyết định là hãy làm cho lớp trẻ nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen, tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất. ?- Theo em, điều mà TG quan tâm, mong muốn là gì ? - Lớp trẻ cần nhận ra những ưu điểm nhược điểm trong tính cách của người VN chúng ta để khắc phục và vươn tới. ?- Em hiểu : những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ - Những thói quen của nếp sống công nghiệp từ nhất là gì ? giờ giấc học tập, làm việc, nghỉ ngơi đến định hướng nghề nghiệp trong tương lai. (Chiếu một số hình ảnh) GV : Tác giả đã đặt lòng tin trước hết vào lớp trẻ. Điều này cho thấy sự lo lắng, tin yêu và hi vọng thế hệ trẻ VN sẽ chuẩn bị tốt hành trang vào thế kỉ mới của một con người có tâm, có tầm với tuổi trẻ, với tương lai đất nước. Để nhìn lại toàn bài, để thấy được những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài, chúng ta chuyển sang phần tổng kết. III. Tổng kết : 7
8. * Kiến thức : HS rút ra được một cách khái quát nghệ thuật và nội dung văn bản; bày tỏ được quan điểm, thái độ của mình * P2/KT : Đặt câu hỏi, trình bày 1 phút * Năng lực : Giải quyết vấn đề, tự chủ và tự học, giao tiếp, ngôn ngữ, - HĐ cá nhân : Chiếu ?- Nhận xét về ngt và nội dung 1. Nghệ thuật : VB ? - Bố cục mạch lạc, quan điểm rõ ràng; - Lập luận ngắn gọn mà chặt chẽ, thấu tình đạt lí; - Sử dụng thành ngữ, tục ngữ dễ hiểu, dễ nhớ. 2. Nội dung : - Lớp trẻ VN cần nhận rõ : + Vai trò quan trọng của con người trong hành trang vào TK mới. + Những điểm mạnh, điểm yếu của con người VN để rèn những thói quen tốt đẹp khi bước vào thế kỉ mới. ?- Tìm từ hoặc cụm từ bày tỏ quan điểm, thái độ của em sau - Tin tưởng, khắc phục, vươn lên, thay đổi, trau khi học xong bài này ? dồi, không trì trệ, không đố kị, không bảo thủ, Dùng KT trình bày 1 phút nêu vấn đề : ?- Em tự thấy bản thân có những ưu, nhược điểm gì trong những điều tác giả đã nêu và cả những điều tác giả chưa nói tới? Em khắc phục điểm yếu ntn? Trong vòng 1 phút, em hãy trình bày suy nghĩ của em - HS suy nghĩ và trình bày (GV có thể gợi ý một số trường hợp cụ thể) GV chốt lại : Đất nước ta đang trên đà đổi mới, cần lắm ở thế hệ trẻ các em một hành trang vững chắc để bước vào đời, sẵn 8
9. sàng đi bất cứ nơi đâu, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần. “Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta mà phải hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay”. Lời ca trong bài Khát vọng tuổi trẻ của nhạc sĩ Vũ Hoàng đã nói hộ bao khát vọng, bao hoài bão của lớp lớp thanh niên Việt Nam hãy phát huy những điểm mạnh, khắc phục những điểm yếu để chung tay xây dựng Tổ quốc ta ngày càng giàu mạnh hơn như sự kì vọng của Bác Hồ từ những ngày độc lập. Hoạt động 3 : Luyện tập ? - Tìm 1 số thành ngữ, tục ngữ nói về điểm mạnh, điểm yếu của người VN. + Con gà tức nhau tiếng gáy. + Đâm bị thóc, chọc bị gạo. + Gà què ăn quẩn cối xay. + Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ + Vung tay quá trán + Tham đó bỏ đăng + Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao + Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn Hoạt động 4 : Vận dụng - Tìm hiểu về điểm mạnh và điểm yếu của người dân ở một số quốc gia trên thế giới (nhất là các nước châu Á). Hoạt động 5 : Tìm tòi mở rộng - Tìm hiểu, chỉ ra những điểm yếu, thói quen xấu của một bộ phận HS hiện nay. Chỉ ra nguyên nhân và cách khắc phục; - Học kĩ bài, nắm được nội dung, ngt VB; - Làm BT trong SGK và SBT; - Soạn bài : Chó sói và cừu trong thơ ngụ ngôn La Phông-ten; - Giờ sau học bài : Các thành phần biệt lập (tiếp) 9